عید غدیر از بزرگ‌ترین اعیاد شیعیان است. بنابر روایات در روز هجدهم ذی‌حجه سال دهم هجرت، پیامبر اکرم(ص) به دستور خدا امام علی(ع) را به مقام خلافت و امامت منصوب کرد. واقعه غدیر در سفر حجة الوداع سال دهم هجری و در سرزمین غدیر خم روی داد.
در احادیث شیعه تعابیری هم چون عیدُاللهِ الاکبر (بزرگ‌ترین عید الاهی)، عید اهل بیت محمد(ص)، و اشرف الاعیاد (والاترین عید) برای این روز به کار رفته است.
شیعیان در سراسر جهان این روز را جشن گرفته، مراسم مختلفی در گرامی‌داشت آن برگزار می‌کنند. برگزاری این جشن خصوصا در قرن‌های اخیر از شعائر شیعه محسوب می‌شود.
عید غدیر، عید الله اكبر و عید آل محمد و ارزشمندترین و والاترین عید اسلامى است. هیچ روزى در طول سال، فرخنده تر و مبارك تر از این روز مقدس نزد شیعیان اهل بیت نیست. امام صادق سلام الله علیه میفرماید:
«ان یوم غدیر خم بین الفطر و الاضحى و الجمعه كالقمر بین الكواكب…»؛ روزعید غدیر خم در میان سه عید فطر و قربان و جمعه، مانند درخشندگى ماه در میان ستارگان است. چه تعبیر ظریفى امام دارد كه عید غدیر را تشبیه به ماه كرده است و دیگر اعیاد را به ستاره؛ زیرا در این روز بزرگ بود كه خداوند اعلام كرد: امروز دین را بر شما تكمیل كردم و نعمتم را بر شما به اتمام رساندم «الیوم اكملت لكم دینكم و اتممت علیكم نعمتى و رضیت لكم الاسلام دینا»؛ نعمت بزرگ اسلام كه از هر نعمتى ارزنده تر و گرانبهاتر است، كامل نمى شود و محقق نمى گردد جز با ولایت على علیه السلام « و ما نودى بشىء مثل ما نودى بالولایه».
واقعه غدیر
پیامبر(ص) در ۲۴ یا ۲۵ ذی‌القعده سال ۱۰ هجری همراه با هزاران نفر برای به جای آوردن مناسک حج، از مدینه به طرف مکه حرکت کرد. از آنجا که این حج، آخرین حج پیامبر (ص) بود به حجة الوداع مشهور شد. وقتی اعمال حج پایان یافت و پیامبر(ص) همراه مسلمانان مکه را ترک و به طرف مدینه حرکت کرد، ۱۸ ذی‌الحجه به غدیر خم رسیدند، جبرئیل آیه تبلیغ را بر پیامبر(ص) نازل کرد و از جانب خداوند، به رسول خدا(ص) امر نمود تا علی(ع) را به عنوان ولی و وصی بعد از خود، به مردم معرفی کند.
جغرافیای غدیر
غدیرخُم، نام برکه‌ای است که در چهار کیلومتری جُحفه واقع شده است. جحفه حدوداً در فاصله ۲۰۰ کیلومتری شمال غربی مکه قرار دارد و یکی از میقات‌های پنجگانه است. این مکان به دلیل وجود مقداری آب و چندین درخت، محل توقف و استراحت کاروانیان بوده است.
اين مكان در راه بازگشت از مكه يك منزل قبل از تقاطع چند جاده در جحفه و محل متفرق شدن جمعيت قرار داشت. (راهي به سوي مدينه به شرق مايل مي شود. راهي به سمت شمال از كنار دريا تا شام مي رود، راه ديگري از غرب به دريا مي رسد تا با كشتي به مصر و ساير مناطق آفريقا برود)
با توجه به اينكه در مسير حضرت تا مكه قبايل بين راه كم كم ملحق مي شدند تا آن جمعيت عظيم پديد آمد؛ لذا بايد قبل از متفرق شدن مردم برنامه انجام مي شد و غديرخم مكان بسيار مناسبي براي اين منظور بود.
هم اكنون غدير به صورت بياباني است كه در آن آبگيري و چشمه ي آبي است. اين منطقه در حدود 200 كيلومتري مكه و در 26 كيلومتري شهر رابغ و در نزديكي روستاي جحفه كه ميقات حجاج است قرار دارد. مردم منطقه نيز به خوبي از محل دقيق و نام آن آگاه اند و مي دانند كه شيعيان هرازچندگاهي براي يافتن آن به منطقه مي آيند و پرس وجو مي كنند. راه رسيدن به غديرخم هم اكنون از دو راه است: يكي از جحفه و ديگري از رابغ.
خوشبختانه دو محقق شناخته شده از كشور عربستان، اقدام به شناسايي غدير نموده اند و نتيجه ي تحقيق خود را به طور مستند و به صورت كتابي منتشر ساخته اند
خطبه ی غدیر
بنابر روایات، رسول خدا(ص)، در غدیر خم مردم را گرد آورد و دست علی(ع) را بلند نمود تا همگان او را ببینند و فرمود: «ای مردم، آیا من از خود شما، بر شما بیشتر ولایت ندارم؟» مردم پاسخ دادند: «آری،ای رسول خدا.» حضرت فرمود: «خداوند ولیّ من است و من ولیّ مؤمنین هستم و نسبت به آنان از خود آنان بیشتر ولایت دارم. پس هر کس که من مولای اویم، علی مولای اوست.» رسول خدا(ص) سه بار این جمله را تکرار کرد و فرمود:«خداوندا، دوست بدار و سرپرستی کن، هر کسی که علی را دوست و سرپرست خود بداند و دشمن بدار هر کسی که او را دشمن می‌دارد و یاری نما هر کسی که او را یاری می‌نماید و به حال خود رها کن، هر کس که او را وا میگذارد.»سپس خطاب به مردم فرمود: «حاضران این پیام را به غایبان برسانند.»
ابن اثیر، أُسدالغابة، ۱۴۰۹ق، ج۳، ص۶۰۵؛ کلینی، کافی،۱۴۰۷ق، ج۱، ص۲۹۵؛ بلاذری،انساب الاشراف، ۱۴۱۷ق، ج۲، ص۱۱۰-۱۱۱؛ ابن کثیر، البدایة و النهایة، ۱۴۰۷ق، ج۷، ص۳۴۹.
اعمال عید غدیر
امام صادق علیه السلام اعمال این روز مهم را در چهار مورد خلاصه مى كند:
1- صیام : در برخى روایات وارد شده كه روزه این روز برابر است با صد بار حج و صد بار عمره. و در روایت دیگرى، كفاره شصت سال گناه است. پس حتما برادران و خواهران به این فضیلت بسیار مهم توجه كنند و حتما آن را روزه بدارند.
2- قیام:اصطلاحا قیام بر عبادت و زنده نگه داشتن این یوم الله با مناجات و دعا و استغفار، اطلاق مى شود ولى ممكن است قیام كنایه از استقامت و پایدارى در راه حق و قیام در برابر دشمنان اسلام و مسلمین و مبارزه با طاغوتها و ستم پیشگان باشد.
به هر حال خود قیام علیه باطل و جهاد در راه خدا، نیز یك عبادت بزرگ است بلكه از اهم فرائض و واجبات است.
3- اطعام الطعام:مهمانى كردن و اطعام نمودن برادران با ایمان از ویژگى هاى تمام اعیاد به ویژه این عید بزرگ است كه بر آن تاكید شده است. و قطعا خرسند نمودن مؤمنین، از برترین عباداتى است كه رضایت پروردگار را به دنبال دارد.
4- صلة الاخوان:احسان و نیكى به برادران مؤمن و دید و بازدید و زیارت آنان پیوسته از اعمال بسیار پسندیده و نیكو است ولى در این روز، تاكید بر آن شده است. در روایت دارد كه هر وقت با برادر مومنى دیدار كردید، براى تهنیت به او بگویید:
«الحمد لله الذى جعلنا من المتمسكین بولایة امیرالمؤمنین و الائمه علیهم السلام »؛ سپاس و حمد خداى را كه ما را جزء تمسك جویان به ولایت امیرمومنان و دیگر امامان که درود خداى رحمان بر آنان باد، قرار داد.
برخی دیگر از اعمال عید غدیر که در روایات بدان اشاره شده است:
روزه گرفتن
غسل کردن
خواندن زیارت امین الله (جهت دانلود کلیک کنید)
خواندن دعای ندبه (جهت دانلود کلیلک کنید)
گفتن این تهنیت در هنگام ملاقات مؤمنین: “اَلحمدُ لِلهِ الّذی جَعَلَنا مِنَ المُتَمَسّکینَ بِولایةِ اَمیرِالمؤمنینَ و الائمةِ المَعصومینَ علیهم السلام”
پوشیدن لباسهای نیکو
زینت کردن
استعمال بوی خوش
صله رحم
اطعام مومنین
خواندن زیارت غدیریه
خواندن نماز عید غدیر. وقت خواندن این نماز هنگام ظهر است. این نماز دو رکعت است و در هر رکعت سوره حمد و بعد از آن، ده مر تبه سوره اخلاص، ده مرتبه آیه الکرسی و ده مرتبه سوره قدر خوانده می‌شود و برای این نماز ثواب بسیاری ذکر شده است. در مورد جواز یا عدم جواز خواندن این نماز به جماعت میان فقها اختلاف نظر وجود دارد.
منابع مطالعاتی غدیر
- الغدیر، علامه امینی
- غدیر در آیینه کتاب، محمد انصاری
- چهارده قرن با غدیر، محمد باقر انصاری
- همگام با پیامبر در حجه الوداع، حسین واثقی
- الغدیر و المعارضون، سید جعفر مرتضی عاملی
- الغدیر فی الإسلام، محمد رضا فرج اللّه حلفی نجفی
- شرح و تفسیر خطبه پیامبر اکرم در غدیر خم، سید محمدتقی نَقَوی
- عبقات الأنوار فی إمامة الأئمة الأطهار (حدیث الغدیر)، میرحامدحسین کنتوری لکنهویی